Tag Archives: Syarikat Borneo Utara British

Sejarah

Cadangan Penukaran Nama Jesselton Kepada Kota Kinabalu

06 Mac 1966 – Cadangan penukaran nama Jesselton kepada Kota Kinabalu telah dinyatakan oleh Pengerusi Perikatan Sabah dan Pertubuhan Kebangsaan Sabah Bersatu (USNO), Tun Mustapha bin Datu Harun pada tahun 1966. Cadangan tersebut telah diutarakan dalam ucapan beliau dalam satu Perhimpunan rakyat di Tambunan, Sabah.

Di dalam ucapannya, Tun Mustapha menyatakan bahawa nama Kota Kinabalu disyorkan supaya ia tidak tersilap dengan Gunung Kinabalu, iaitu gunung yang tertinggi di Asia Tenggara. Nama Kota Kinabalu juga dipilih bagi menghormati kaum Dusun yang merupakan kaum teramai yang tinggal berdekatan gunung tersebut.

Tun Mustapha bin Datu Harun

Tun Mustapha bin Datu Harun

Menurut Tun Mustapha lagi sikap bermegah-megahkan orang-orang asing harus dihapuskan kerana nama bandar Jesselton itu sendiri sebenarnya diberikan bagi memperingati seorang Naib Pengerusi Syarikat Borneo Utara British di Sabah, iaitu Sir Charles Jessel. Beliau berharap agar anak cucu dan keturunan yang akan datang berbangga dengan perjuangan serta kemajuan yang dilakukan oleh penduduk tempatan di masa lalu.

Di samping itu, Tun Mustapha turut mengesyorkan supaya setiap negeri di Malaysia menamakan jalan raya dengan nama negeri-negeri lain di Malaysia. Beliau juga mengesyorkan supaya sebatang jalan raya di ibu kota Kuala Lumpur diberi nama Jalan Kinabalu.

Usaha ini diharapkan dapat mengukuhkan lagi persefahaman dan dapat mengingatkan kembali serta mempelajari sejarah tempatan demi menghidupkan semangat kebangsaan.

Sumber : Arkib Negara Malaysia

Standard
Sejarah

Perjanjian Padas Damit

02 Mac 1889 – Satu perjanjian yang dinamakan Perjanjian Padas Damit telah ditandatangani di antara Pengeran Shahbandar dengan Syarikat Borneo Utara British yang bertujuan untuk mengakhiri perbalahan dan permusuhan di antara mereka.

Antara perkara yang terpenting di dalam perjanjian itu adalah Pengeran Shahbandar bersetuju menyerahkan kepada Syarikat Borneo Utara British semua kawasan Padas Damit dan semua jajahan di bawah kuasanya termasuk Padas Klias. Pengeran Shahbandar juga bersetuju menyerahkan semua kuasa keistimewaannya seperti kuasa memungut cukai dan juga menyerahkan semua dokumen mengenai Padas Damit dan Padas Klias.

british_north_borneo_company

Perjanjian Padas Damit

  1. Pangeran Syahbandar menyerahkan ke semua wilayah di Padas Damit kepada Syarikat Borneo Utara British. Menyerahkan semua hak, kuasa, keistimewaan dan bidang kuasanya di dalamnya dan termasuk hak untuk menaikkan dan mengumpul hasil menguruskan keadilan dan menjalankan semua kuasa kepada Syarikat British Borneo Utara. Bersetuju menyerahkan kepada Syarikat British Borneo Utara dokumen-dokumen wilayah Padas Damit atau Padas Klias.
  2. Pangeran Shabandar bersetuju dengan segera selepas menurunkan tandatangan untuk memberitahu kepada ketua dan orang-orang dari Padas Damit melalui proklamasi di bawah tanda tangan dan meterainya, penyerahan dengan ini dan mengharuskan mereka dan masing-masing meletakkan senjata mereka, menyerahkan diri kepada Pemerintah dan Pegawai Syarikat Borneo Utara British, menyerahkan kubu mereka, dan memusnahkan semua kubu yang terdapat di dalam wilayah itu.
  3. Syarikat Borneo Utara British akan membayar Pangeran Shahbandar sejumlah $ 330 setahun. Syarikat Borneo Utara British akan membayar dengan serta-merta semua tunggakan pembayaran tahunan tersebut sebanyak $ 330 hingga kini, dengan bunga di atasnya pada kadar lima peratus, setahun, jumlah keseluruhan kepada jumlah $ 733.50. kepada Pengiran Shahbandar.
  4. Pangeran Shabandar bersetuju untuk mengelakkan segala kesulitan di masa depan perlu mendapatkan tanda tangan Duli Yang Maha Mulia Sultan Brunei dan Pangeran Baboo Fatima. Pangeran Shabandar perlu memberi jaminan bahawa telah menyerahkan hak kepada Syarikat Borneo Utara British dan tidak boleh dituntut oleh pihak lain.
  5. Syarikat Borneo Utara British bersetuju untuk membayar kepada Pangeran Syahbandar selama hidupnya $ 2,130 dibayar setengah tahun pada hari tiga puluh satu Ogos dan dua puluh lapan hari bulan Februari dalam setiap tahun, pembayaran pertama dibuat pada hari tiga puluh satu Ogos yang akan datang, dan kepada pewarisnya selepas kematiannya $ 1,065 yang akan dibayar pada masa yang sama dan dengan cara yang sama. Pembayaran ini akan dibuat dengan menggunakan satu setengah daripada wang tembaga Borneo Utara dan separuh lagi dalam bentuk perak.
  6. Syarikat Borneo Utara British selanjutnya bersetuju untuk meminjamkan dan memberikan Pangeran Syahbandar dengan serta-merta apabila Perjanjian ini ditandatangani oleh Sultan Brunei dan Pangeran Fatima seperti yang disebutkan sebelum ini sejumlah $ 2,130 tanpa faedah. Bayaran secara ansuran $ 250 dalam setiap setengah tahun akan ditolak daripada pembayaran setengah tahun yang disebut di atas, bermula pada 31 Ogos yang akan datang, sehingga keseluruhan pinjaman tersebut telah dibayar balik.
  7. Ketua-ketua dan orang-orang Padas Damit tidak boleh dihukum atas tindakan dan permusuhan mereka sebelum ini. Mereka bebas untuk tinggal atau menjual segala harta benda mereka.
  8. Pangeran Shabandar perlu bersetuju mematuhi dan mewajibkan dirinya, anak-anaknya dan keluarganya untuk tidak tinggal atau masuk ke dalam wilayah Padas Damit tanpa izin khusus daripada Syarikat Borneo Utara British dan tidak mengganggu semua Ketua atau penduduknya atau berurusan dengan apa-apa cara sekalipun. Syarikat Borneo Utara British dengan ini bersetuju untuk membenarkan Pangeran Shabandar dan keluarganya untuk melupuskan semua harta benda persendiriannya di Padas Damit dalam masa dua bulan.

Sumber : Arkib Negara Malaysia , Perjanjian Padas Damit (pdf)

Standard
Kimanis_Sabah_Colony-Ellena-800px
Sejarah

Baron Von Overbeck Dilantik Menjadi Maharaja Sabah dan Raja Gaya dan Sandakan

29 Disember 1877 – Baron von Overbeck dilantik menjadi Maharaja Sabah dan Raja Gaya dan Sandakan dalam perjanjian yang ditandatangani oleh Sultan Abdul Momin dari Brunei. Baron von Overbeck juga seorang Konsul bagi Austria-Hungary di Hong Kong.

Pada Januari 1876, beliau membeli hak pajakan tanah dari pemilik Syarikat Perdagangan Amerika Borneo, Joseph William Torrey dengan harga $15,000. Pada tahun 1877, Baron von Overbeck telah ke Brunei untuk membuat perjanjian pajakan baru dengan Sultan Brunei, Sultan Abdul Momin.

Perjanjian daripada Sultan Brunei (kiri), Sulu (kanan)

Perjanjian daripada Sultan Brunei (kiri), Sulu (kanan)

Pelantikan

Sultan Abdul Momin kemudiannya telah melantik beliau menjadi Maharaja Sabah dan Raja Gaya dan Sandakan pada 29 Disember 1877. Baron von Overbeck bersama Alfred Dent kemudiannya menubuhkan the Dent & Co. (juga dikenali sebagai Dent & Overbeck Company / Overbeck & Co.).

Dent_&_Co's

Dent & Co. British Hong Kong, 1858.

Ketika Baron melakukan explorasi pengambilalihan hak wilayah dan sumber-sumber mineral di wilayah tersebut, beliau telah bertemu dengan Sultan Sulu, Sultan Jamalulazamdan. Satu lagi perjanjian ditandatangani dan beliau dilantik oleh pihak Sulu sebagai Raja Sandakan dan Dato Bendahara pada 22 Januari 1878.

Bayaran Pajakan

Duit pajakan wilayah Sabah yang dibayar oleh Baron von Overbeck kepada Sultan Brunei ialah $12,000 setahun dan $3,000 kepada Temenggong Brunei. Bayaran kepada Sultan Sulu pula ialah $5,000 setahun mengikut perjanjian Baron dengan Sultan Sulu pada 1878. Kawasan di bawah pentadbiran Overbeck meliputi keseluruhan Borneo Utara iaitu dari Teluk Kimanis di sebelah barat sehingga Sungai Seboekoe di sebelah timur.

Baron von Overbeck kemudian menjual kesemua haknya kepada Alfred Dent, pengasas Syarikat Borneo Utara British yang mentadbir Sabah (North Borneo) dari tahun 1882-1946. Selepas itu Syarikat Borneo Utara British menyerahkannya kepada Kerajaan British.

Sumber : Arkib Negara Malaysia

Standard
Tambunan_Sabah_Welcome-800px
Sejarah

Serangan Ke Atas Kubu Mat Salleh Di Ranau

13 Disember 1897 – Pada tahun 1897, Syarikat Inggeris Borneo Utara telah menghantar satu pasukan polis untuk menyerang Kubu Mat Salleh di Ranau bagi menghapuskan penentangan yang dilakukan oleh Mat Salleh. Serangan ini dilakukan setelah Mat Salleh melancarkan serangan ke atas pusat pentadbiran Syarikat Inggeris Borneo Utara di Pulau Gaya pada 9 Julai 1897. Selain itu Mat Salleh juga telah menyerang dan membakar kawasan penempatan Syarikat Inggeris Borneo Utara di Ambong pada November 1897.

Setelah serangan-serangan yang dilakukan oleh Mat Salleh dan pengikut-pengikutnya, mereka berpindah dan membina kubu di Ranau. Pada 13 Disember 1897, Syarikat Inggeris Borneo Utara telah menghantar satu pasukan polis untuk menyerang kubu tersebut. Seramai 250 Iban dan Kadazandusun mengelilingi kubu tersebut manakala 30 orang Sikh dan Pathan menanti untuk melancarkan serangan. Kubu tersebut ditembak bertubi-tubi pada sebelah pagi.

Menjelang tengah hari arahan dikeluarkan untuk menyerbu kubu tersebut. Namun mereka tidak dapat menembusi pertahanan kubu tersebut. 4 orang Sikh dan Pegawai polis Jones yang mengetuai serangan tersebut telah terbunuh dalam percubaan tersebut. Serangan tersebut terpaksa dibatalkan dan mereka kembali ke Sandakan.

Pada 9 Januari 1898, pasukan yang lebih besar telah dihantar dari Sandakan. Percubaan kali kedua ini berjaya menawan kubu tersebut. Bagaimanapun, Mat Salleh serta pengikut-pengikutnya telah pun meninggalkan kubu tersebut dan melepaskan diri. Mat Salleh kemudiannya telah membina tempat kediaman baru di Tambunan.

Sumber : Arkib Negara Malaysia

Standard
jesselton_1911-800px
Sejarah

Penukaran Nama Jesselton Kepada Kota Kinabalu

30 September 1968 – Penukaran nama Jesselton kepada Kota Kinabalu telah dilakukan pada tahun 1968. Ia merupakan kesinambungan daripada cadangan Tun Mustapha bin Datu Harun pada tahun 1966 dalam satu Perhimpunan rakyat di Tambunan, Sabah.

Kota Kinabalu dinamakan sempena Gunung Kinabalu, yang terletak kira-kira 50 kilometer ke arah timur laut bandar yang menjadi mercu tanda negeri Sabah. Kinabalu berasal daripada nama Aki Nabalu. Aki pula bermaksud “datuk” dan Nabalu ialah nama untuk gunung dalam bahasa Dusun. Terdapat juga sumber yang mengatakan bahawa istilah ini berasal daripada Ki Nabalu iaitu Ki bermaksud “ada” atau “wujud”, dan Nabalu bermaksud “semangat orang mati”.

Kota ialah perkataan Melayu untuk “kubu”, “pekan”, atau “bandar”. Perkataan Kota juga digunakan secara tidak rasmi untuk merujuk kepada mana-mana pekan atau bandar. Nama Kota Kinabalu disyorkan supaya ia tidak tersilap dengan Gunung Kinabalu, iaitu gunung yang tertinggi di Asia Tenggara.

Kina Balu from Pinokok Valley 1862

Kina Balu from Pinokok Valley – 1862

Nama Asal Jesselton

Selain Jesselton, ada beberapa teori lain tentang nama asal Kota Kinabalu. Yang paling terkenal, seperti yang dinyatakan di atas, ialah Api-Api, atau hanya Api. Ia dinamakan seperti itu oleh penduduk tempatan, terutamanya kaum Bajau, sempena memperingati pembakaran pejabat pentadbiran British di Pulau Gaya oleh Mat Salleh, serta kejadian pembakaran lain yang biasanya dilakukan oleh lanun.

Terdapat dakwaan bahawa kawasan Kota Kinabalu sekarang sebenarnya dinamakan sempena sungai berdekatan yang dipanggil Sungai Api-Api. Selain Api-Api, satu lagi nama yang dikatakan ialah Deasoka, yang bermaksud “di bawah pokok kelapa”. Penduduk tempatan Bajau menggunakan nama ini bagi merujuk pada sebuah kampung di bahagian selatan bandar yang dipenuhi pokok kelapa.

Nama lain ialah Singgah Mata yang bermaksud “mata transit”, tetapi boleh juga diterjemahkan sebagai “menyenangkan mata”. Ia ialah nama yang diberikan oleh nelayan dari Pulau Gaya yang merujuk kepada kawasan yang hari ini merupakan pusat bandar Kota Kinabalu. Hari ini, semua nama ini digunakan sebagai nama jalan atau bangunan di sekitar bandar. Beberapa contohnya ialah Lintasan Deasoka, Api-Api Centre dan Jalan Singgah Mata.

Memorial Clock Tower Jesselton

Sejarah Awal Jesselton

Syarikat Borneo Utara British (SBUB) telah mengasaskan sebuah penempatan kecil di kawasan yang dikenali sebagai Teluk Gaya yang didiami oleh suku kaum Bajau. Petempatan pertama telah dibakar dan dimusnahkan oleh pejuang kebebasan Bajau, iaitu Mat Salleh pada tahun 1897.

Selepas kemusnahan Pulau Gaya, SBUB pada asalnya memutuskan untuk berpindah ke Teluk Gentisan pada tahun 1898. Apabila ia didapati tidak sesuai, Pesuruhjaya Tanah, Encik Henry Walker telah menggantikannya dengan sebuah tapak seluas 30 ekar dan SBUB telah berpindah ke sebuah perkampungan nelayan yang dinamakan Api-Api pada tahun 1899. Ia dipilih kerana terletak berhampiran dengan Perkhidmatan Kereta Api Borneo Utara dan merupakan pelabuhan semula jadi yang dilindungi daripada angin. Pusat pentadbiran yang baru ini dinamakan Jesselton selaras dengan nama Tuan Charles Jessel, yang merupakan Naib Pengerusi SBUB pada ketika itu.

Jesselton telah menjadi sebuah pos perdagangan utama Borneo Utara pada ketika itu dengan perdagangan getah, rotan, madu, dan lilin giat dijalankan. Keretapi baharu telah digunakan bagi mengangkut barang-barang ke pelabuhan Jesselton. Kebangkitan orang Melayu dan Bajau pada masa itu tidak begitu ketara dan SBUB juga bekerja keras untuk membanteras ancaman lanun yang telah lama berlaku di rantau ini.

Jesselton 1914

Jesselton 1914

Perang Dunia Kedua

Ketika Perang Dunia Kedua, British telah membakar bandar Jesselton untuk mengelakkannya jatuh ke tangan Jepun. Ketika pendudukan Tentera Jepun nama Jesselton telah ditukar kepada Api. Beberapa pemberontakan terhadap pentadbiran tentera Jepun berlaku ketika itu terutamanya pada 10 Oktober 1943 yang dilakukan oleh Gerila Kinabalu yang terdiri daripada penduduk tempatan. Ia dipatahkan oleh Tentera Jepun selepas pemimpinnya, Albert Kwok, ditangkap dan dihukum bunuh pada tahun 1944.

Bandar ini dimusnahkan sekali lagi oleh Tentera Bersekutu dibom siang dan malam selama lebih enam bulan sebagai sebahagian daripada Kempen Borneo pada tahun 1945. Kemusnahan teruk bandar Jesselton menyaksikan hanya tinggal tiga bangunan yang kekal berdiri pada masa tersebut. Perang di Borneo Utara berakhir dengan penyerahan diri Tentera Darat Jepun yang ke-37 oleh Leftenan Jeneral Baba Masao di Labuan pada 10 September 1945.

Jesselton Bomb Damage

Tamat Perang Dunia Kedua

Selepas perang tamat, SBUB kembali untuk mentadbir Jesselton tetapi tidak mampu untuk membiayai kos pembinaan semula yang sangat besar. Kawalan Borneo Utara diserahkan kepada Mahkota British (British Crown Colony) pada 15 Julai 1946. Kerajaan kolonial baharu telah dipilih bagi membina semula Jesselton sebagai pusat pemerintahan baharu selain daripada Sandakan yang juga telah dimusnahkan sewaktu perang.

Pada tempoh 1948-1955, sebuah Pelan Pembangunan Semula dan Pembangunan untuk Borneo Utara telah ditubuhkan oleh kerajaan British. Kerajaan British telah meluluskan dana sebanyak £ 6,051.939 – £ 2,232.882 bagi membina semula dan £ 3,819.057 bagi pembangunan baharu. Jalan raya telah dibina, pelabuhan dibersihkan dan lapangan terbang dibaiki. Pembangunan semula pekan dan sektor pertanian juga diberi tumpuan. Roy Edgardo Parry, Pengarah Pendidikan pertama, telah dilantik untuk menyediakan pelan lima tahun bagi pembangunan pendidikan.

KotaKinabalu_CityHall-800px

Apabila Borneo Utara bersatu dengan Sarawak, Singapura dan Persekutuan Tanah Melayu bagi membentuk Persekutuan Malaysia pada tahun 1963, negeri ini bertukar nama dan dikenali sebagai Sabah, dengan Jesselton kekal sebagai pusat pemerintahan utama. Penukaran nama Jesselton  kepada Kota Kinabalu telah dilakukan pada 30 September 1968 dan menerima status bandar raya daripada kerajaan Malaysia pada 2 Februari 2000.

Sumber : Arkib Negara Malaysia

Standard
british_north_borneo-800px
Sejarah

Perjanjian Perlindungan North Borneo Di Antara British North Borneo Company Dengan Kerajaan British

12 Mei 1888 – Pada tahun 1888 satu perjanjian telah ditandatangani di antara British North Borneo Company dengan Kerajaan British. Perjanjian tersebut adalah mengenai persetujuan Kerajaan British memberi perlindungan kepada wilayah-wilayah di North Borneo yang kemudiannya, melalui perjanjian ini, dikenali sebagai Negeri North Borneo (State of North Borneo).

Wilayah-wilayah yang termasuk dalam Negeri North Borneo adalah :

  • Province Alcock
  • Province Cunliffe
  • Province Dent
  • Province Dewhurst
  • Province Keppel
  • Province Martin
  • Province Mayne
  • Province Myburgh

Syarat-syarat Perjanjian Perlindungan North Borneo tersebut adalah :

  1. Wilayah-wilayah dalam North Borneo akan terus ditadbir oleh British North Borneo Company sebagai satu Negeri bebas yang dilindungi oleh Kerajaan British, tetapi perlindungan itu tidaklah memberi hak kepada Kerajaan British untuk campur tangan dalam hal ehwal pentadbiran dalam Negeri North Borneo.
  2. Hubungan dengan negara-negara luar seperti Brunei dan Sarawak akan dikendalikan oleh kerajaan British dan sekiranya timbul perselisihan faham dengan negara-negara luar pihak British North Borneo Company bersetuju mengikut budi bicara kerajaan British dan menjalankan langkah-langkah seperti yang diarahkan oleh kerajaan British;
  3. Kerajaan British juga berhak membuka pejabat-pejabat Konsul British di mana-mana wilayah di North Borneo dan Konsul-konsul British itu diberi keistimewaan-keistimewaan Kerajaan Negeri North Borneo dan mereka boleh mengibarkan bendera kerajaan British di Residensi masing-masing atau di Pejabat-pejabat awam;
  4. British North Borneo Company tidak berhak menyerahkan mana-mana kawasan North Borneo kepada mana-mana kuasa luar atau rakyat luar atau warganegara luar tanpa pengetahuan kerajaan British melainkan yang berkaitan dengan tanah atau rumah oleh orang perseorangan atas tujuan untuk kediaman atau pertanian atau perniagaan.

Perjanjian ini telah ditandatangani di London oleh Lord Salisbury bagi pihak kerajaan British dan Sir Rutherford Alcock bagi pihak British North Borneo Company. Dengan Perjanjian Perlindungan North Borneo ini maka hak-hak kedaulatan yang sepatutnya terletak di tangan sultan-sultan (Brunei dan Sulu) telah dibahagi-bahagikan di antara Kerajaan British dan British North Borneo Company: kedaulatan luar negeri kepada Kerajaan British dan kedaulatan dalam negeri kepada British North Borneo Company.

Sumber : Arkib Negara Malaysia

Standard
Putatan-800px
Sejarah

Perjanjian Antara Pengiran Muda Damit Tajuddin Dengan Syarikat Borneo Utara British

20 Mac 1884 – Pada tahun 1884, Pengiran Muda Damit Tajuddin bin Pengiran Muda Hashim menandatangani satu perjanjian di mana ia menyerahkan kawasan Sungai Putatan di Sabah kepada Syarikat Borneo Utara British.

Kawasan yang dimaksudkan ialah semua kawasan Sungai Putatan dari hulu hingga ke hilir termasuk pulau-pulau yang di dalam lingkungan 6 batu ke laut dari kuala sungai itu. Sebagai gantinya Syarikat Borneo Utara British membayar sebanyak satu ribu ringgit tiap-tiap tahun kepada Pengiran Muda Damit.

Mengikut perjanjian itu Syarikat Borneo Utara British diberi hak milik ke atas kawasan tersebut termasuk hak pengeluaran sebarang galian, tanaman dan haiwan; membuat undang-undang; mengeluarkan mata wang; mewujudkan tentera darat dan laut; mengenakan cukai ke atas perdagangan di dalam dan luar negeri; dan mengenakan cukai ke atas penduduknya. Wilayah tersebut dan segala hak yang termaktub adalah menjadi kepunyaan Syarikat Borneo Utara British buat selama-lamanya mengikut kehendak Syarikat itu.

perjanjian_putatan

Perjanjian Putatan

Pengiran Muda Damit bersetuju dan berjanji akan membantu Syarikat Borneo Utara British mewujudkan sebuah Kerajaan di kawasan itu. Beliau juga akan memastikan supaya penduduk-penduduk di situ mengakui Kerajaan Syarikat Borneo Utara British. Jika timbul apa-apa bantahan dari mana-mana pihak terhadap hak berkerajaan oleh Syarikat Borneo Utara British, beliau akan bertanggungjawab terhadapnya.

Perjanjian ini adalah merupakan kejayaan pertama bagi Syarikat Borneo Utara British dalam usaha mengembangkan perdagangan dan politik penjajah Inggeris. Sebelum dari itu, semasa ia ditubuhkan dan direstui oleh Ratu Victoria pada tahun 1881, Syarikat itu telah mewarisi beberapa wilayah yang telah dijajahi oleh Gustav Baron von Overback dan Alfred Dent.

Seterusnya Syarikat Borneo Utara British juga berjaya melalui perjanjian-perjanjian yang lain mendapatkan wilayah-wilayah baru dan sehinggalah pada tahun 1903 seluruh Negeri Sabah berjaya diperolehinya.

 Sumber : Arkib Negara Malaysia

Standard
Government_Office_Sandakan-800px
Sejarah

Pengambilan Kawasan Sipitang Hingga Ke Kuala Penyu

5 November 1884 – Pada tahun 1884, Syarikat Borneo Utara British telah berjaya mengambil alih kawasan Sipitang hingga ke Kuala Penyu dari Kesultanan Brunei. Pengambilan kawasan ini termaktub di dalam Surat Penyerahan 1884. Borneo Utara atau dikenali dengan Sabah sekarang ini, adalah di bawah kuasa Sultan Brunei dan Syarikat Perdagangan Amerika (The America Trading Company) iaitu sejak dari tahun 1850.

Dalam tahun 1870-an, Syarikat Perdagangan Amerika telah menjadi muflis dan akhirnya syarikat itu telah dijual kepada seorang German, Gustav Baron von Overbeck dan seorang Inggeris, Alfred Dent. Mereka kemudiannya berjaya menubuhkan Syarikat Borneo Utara British dan memulakan penempatan di kawasan dari Sungai Sibuco hingga ke Paitan.

syarikat borneo utara

Dari tahun ke tahun Syarikat Borneo Utara British berkembang dan kawasannya bertambah luas dengan cara pembelian atau mendapat pengambilan kawasan dari Sultan Brunei. Tujuan utama Syarikat Borneo Utara British ini meluaskan kawasannya ialah untuk menyekat perluasan kawasan Charles Brooke dari Sarawak dan juga untuk mendapatkan kawasan pertanian yang subur. Di samping itu juga ialah untuk menghalang penentang-penentang Kompeni yang bersembunyi di daerah Brunei.

Pada tahun 1884, Syarikat Borneo Utara British berjaya mempengaruhi Kerajaan Inggeris dan telah dikurniakan sebuah Piagam. Pada hari ini dalam tahun 1884 satu lagi kejayaan besar tercapai apabila Syarikat Borneo Utara British berjaya mendapatkan kawasan Sipitang hingga ke Kuala Penyu, yang terletak di Pantai Barat. Surat Penyerahan itu telah ditandatangani oleh Sultan Brunei, Sultan Abdul Momin, Pengiran di Gadong dan Pengiran Bendahara. Dengan termaktubnya Surat Penyerahan kawasan Sipitang hingga ke Kuala Penyu ini, Syarikat Borneo Utara British telah berjaya meluaskan kawasannya, iaitu keluasan negeri Sabah yang ada pada hari ini.

Sumber : Arkib Negara Malaysia

Standard
mat_salleh-800px
Sejarah

Mat Salleh Menyerang Pulau Gaya

09 Julai 1897 – Pada tahun 1897 Mat Salleh menyerang Pulau Gaya.  Serangan tersebut telah memusnahkan pusat pentadbiran Syarikat Inggeris Borneo Utara di Pulau Gaya, Sabah.

Serangan mengejut ini telah dilakukan pada jam 4.00 pagi dengan bantuan orang-orang Bajau dari Inanam dan Mengkabong.

Punca serangan ini adalah akibat dari cadangan pihak Inggeris yang ingin membina jalan raya, jalan keretapi dan talian telegraf menghubungi pantai Brunei dengan Pelabuhan Cowel.

Cadangan ini telah mengakibatkan rasa tidak puas hati rakyat Sabah kerana pihak Inggeris mengambil tanah dan mengenakan cukai yang tinggi ke atas mereka bagi menampung kos pembinaan tersebut.

Serangan Mat Salleh ini bukanlah yang pertama malah telah banyak serangan dilakukan terhadap pihak Inggeris antaranya pada tahun 1894 dan 1896 yang mana pihak Inggeris gagal mematahkan serangan-serangan tersebut.

Dalam peristiwa Mat Salleh menyerang Pulau Gaya ini, seluruh pusat pentadbiran syarikat ini musnah sama sekali dan kerugian ditaksirkan kira-kira $100,000 dolar Selat. Mereka juga menculik kerani perbendaharaan F. S. Neubronner sebagai tebusan.

Akibat daripada serangan tersebut Gabenor L. P. Beaufort dan Pengarah Urusan Cowie telah menemui Sultan Brunei untuk meminta pampasan dengan dakwaan bahawa sebahagian penyerang tersebut berasal daripada kawasan Sultan Brunei.

Hasil rundingan tersebut telah mengakibatkan pengurusan kawasan Mengkabong, Menggatal dan Api-Api diserahkan kepada Syarikat Inggeris Borneo Utara.

Setelah Mat Salleh menyerang Pulau Gaya, mereka telah memindahkan kubu mereka ke Soan di Labuk, kemudian ke Parachangan di Sugut. Pada November 1897 mereka telah menyerang dan membakar kawasan penempatan Syarikat Inggeris Borneo Utara di Ambong.

Setelah itu mereka berpindah dan membina kubu di Ranau. Pada 13 Disember 1897, Syarikat Inggeris Borneo Utara telah menghantar satu pasukan polis untuk menyerang Kubu Mat Salleh di Ranau bagi menghapuskan penentangan yang dilakukan oleh Mat Salleh.

Sumber : Arkib Negara Malaysia

Standard
Edward-Twining-Governor-800px
Sejarah

Sabah Menjadi Tanah Jajahan British

26 Jun 1946 – Satu perjanjian telah ditandatangani antara Kerajaan British dan Kompeni Berpiagam Borneo Utara (KBBU) pada tahun 1946 yang menyebabkan Sabah menjadi tanah jajahan British. Mengikut perjanjian itu, Borneo Utara akan dirasmikan sebagai tanah jajahan British pada 15 Julai 1946.

Sabah atau Borneo Utara mula ditadbir oleh Kompeni Berpiagam Borneo Utara pada tahun 1881. Pemerintahan itu berterusan sehingga berakhirnya Perang Dunia Kedua (1946) dan kesan pendudukan Jepun di Sabah telah menyebabkan keadaan ekonominya bertambah teruk. Susulan daripada itu, Kompeni Berpiagam (KBBU) tidak mempunyai sumber kewangan untuk memulihkan keadaan ekonomi Sabah dan menjalankan kerja-kerja pembangunan semula.

Edward Twining Governor

Edward Twining

Oleh yang demikian, Kompeni Berpiagam mengambil keputusan untuk menyerahkan Sabah kepada Kerajaan British. Penyerahan Sabah, sebagai sebuah Tanah Jajahan, bermakna pentadbiran negeri akan ditadbir oleh seorang Gabenor yang bertindak sebagai Ketua Kerajaan. Gabenor Sabah yang pertama ialah Sir Edward Twining (Feb. 1947 – 1950). Perjanjian penyerahan Sabah kepada Kerajaan British pada hari ini dalam tahun 1946, mendapat sambutan yang baik dan tidak mendapat banyak bantahan daripada rakyat tempatan. Dengan itu, Sabah akan terus dijajah oleh kuasa-kuasa asing.

Sumber : Arkib Negara Malaysia

Standard