Tag Archives: Sabah

Government_Office_Sandakan-800px
Sejarah

Pengambilan Kawasan Sipitang Hingga Ke Kuala Penyu

5 November 1884 – Pada tahun 1884, Syarikat Borneo Utara British telah berjaya mengambil alih kawasan Sipitang hingga ke Kuala Penyu dari Kesultanan Brunei. Pengambilan kawasan ini termaktub di dalam Surat Penyerahan 1884. Borneo Utara atau dikenali dengan Sabah sekarang ini, adalah di bawah kuasa Sultan Brunei dan Syarikat Perdagangan Amerika (The America Trading Company) iaitu sejak dari tahun 1850.

Dalam tahun 1870-an, Syarikat Perdagangan Amerika telah menjadi muflis dan akhirnya syarikat itu telah dijual kepada seorang German, Gustav Baron von Overbeck dan seorang Inggeris, Alfred Dent. Mereka kemudiannya berjaya menubuhkan Syarikat Borneo Utara British dan memulakan penempatan di kawasan dari Sungai Sibuco hingga ke Paitan.

syarikat borneo utara

Dari tahun ke tahun Syarikat Borneo Utara British berkembang dan kawasannya bertambah luas dengan cara pembelian atau mendapat pengambilan kawasan dari Sultan Brunei. Tujuan utama Syarikat Borneo Utara British ini meluaskan kawasannya ialah untuk menyekat perluasan kawasan Charles Brooke dari Sarawak dan juga untuk mendapatkan kawasan pertanian yang subur. Di samping itu juga ialah untuk menghalang penentang-penentang Kompeni yang bersembunyi di daerah Brunei.

Pada tahun 1884, Syarikat Borneo Utara British berjaya mempengaruhi Kerajaan Inggeris dan telah dikurniakan sebuah Piagam. Pada hari ini dalam tahun 1884 satu lagi kejayaan besar tercapai apabila Syarikat Borneo Utara British berjaya mendapatkan kawasan Sipitang hingga ke Kuala Penyu, yang terletak di Pantai Barat. Surat Penyerahan itu telah ditandatangani oleh Sultan Brunei, Sultan Abdul Momin, Pengiran di Gadong dan Pengiran Bendahara. Dengan termaktubnya Surat Penyerahan kawasan Sipitang hingga ke Kuala Penyu ini, Syarikat Borneo Utara British telah berjaya meluaskan kawasannya, iaitu keluasan negeri Sabah yang ada pada hari ini.

Sumber : Arkib Negara Malaysia

Standard
kastam_logo-800px
Sejarah

Jabatan Kastam Dan Eksais Diwartakan

22 Oktober 1934 – Pada tahun 1934, Akta Kastam dan Eksais diwartakan dan dengan itu terbentuklah Jabatan Kastam dan Eksais Negeri-Negeri Melayu Bersekutu. Pada awal penubuhannya pada 1 Januari 1907, Jabatan ini dikenali sebagai Jabatan Perdagangan dan Kastam (Trade and Custom Department).

Sebelum tahun 1907, cukai-cukai yang dipungut di Negeri-negeri Melayu Bersekutu tertakluk di bawah Enakmen Cukai Kastam. Namun begitu, tidak ada satu jabatan atau agensi khas untuk memungut cukai tersebut. Menjelang tahun 1931, Jabatan Kastam termasuk bahagian Candu, Kastam Eksais dan pencegahan telah disusun semula.

Penolong Pesuruhjaya Kastam telah dilantik di setiap Negeri-negeri Melayu Bersekutu untuk mengawal semua cawangan kastam. Selain daripada itu, seorang Penolong Pesuruhjaya dilantik bagi seluruh Negeri-Negeri Melayu Bersekutu.

Setelah Persekutuan Tanah Melayu mencapai kemerdekaan, susunan dan organisasi Jabatan Kastam telah diubahsuai selaras dengan cita-cita negara. Pada 16 September 1963, dengan kemasukan Sabah, Sarawak dan Singapura dalam Persekutuan Tanah Malaysia, keseragaman diwujudkan antara Jabatan Kastam Sabah, Sarawak dan Singapura.

Pada 29 Oktober 1963, DYMM Yang di-Pertuan Agong telah menganugerahkan gelaran Diraja kepada Jabatan Kastam dan dengan rasminya dikenali sebagai Jabatan Kastam dan Eksais Diraja.

Sumber : Arkib Negara Malaysia

Standard
sabah_hari_malaysia-800px
Sejarah

Parlimen Membahaskan Cadangan Menubuhkan Gagasan Malaysia

16 Oktober 1961 – Pada tahun 1961, YTM Perdana Menteri Tunku Abdul Rahman Putra telah membentangkan satu usul bagi menubuhkan gagasan Malaysia. Usul itu berbunyi:
“Bahawa Dewan ini bersetuju pada prinsipnya dengan Konsep Malaysia itu mengandungi sebelas negeri Persekutuan Tanah Melayu, Singapura, Brunei, Borneo Utara dan Sarawak merestui usaha kerajaan untuk menjayakan gagasan tersebut di mana Perdana Menteri Tunku Abdul Rahman Putra akan memberitahu sebarang kemajuan kepada Dewan ini”.

Sebelum ia dibahaskan, Dewan telah menolak satu pindaan yang dikemukakan oleh Presiden PAS, Dr. Burhanuddin Al-Helmi, supaya Malaysia itu meliputi Republik Indonesia dan Filipina selain dari Tanah Melayu, Singapura dan tiga buah negeri di Borneo. Yang Dipertua Dewan Rakyat, Datuk Hj. Mohd.

Noah Omar telah menolak pindaan tersebut berdasarkan Peraturan Tetap Dewan yang menurut beliau tidak kena pada tempatnya kerana usul Perdana Menteri itu hanya meminta Dewan memperkenankan pelaksanaan Persekutuan Melayu Raya. Ahmad Boestamam dari Barisan Sosialis pula berpendapat bahawa Malaysia anjuran Tunku itu bukanlah Melayu Raya. Bagaimanapun beliau menyokong kalau Malaysia itu sebagai peringkat awal untuk menubuhkan Melayu Raya atau Malaysia Raya.

Sewaktu membentangkan usul itu Perdana Menteri menegaskan bahawa dengan perpaduan dan keazaman, kita mungkin berjaya untuk mencapai matlamat menciptakan gabungan yang lebih besar iaitu Malaysia. Konsep asas gagasan itu merangkumi kesebelas negeri dalam Persekutuan Tanah Melayu serta Brunei, Sabah dan Sarawak yang disatukan dalam satu Persekutuan.

Perlembagaan Persekutuan yang baru ini akan berasaskan Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu. Sedikit perubahan akan dibuat untuk mengadakan peraturan-peraturan bagi masa peralihan kerana kepentingan ketiga-tiga Wilayah Kalimantan dan Singapura.

Dalam ucapannya semasa membentangkan usul itu Perdana Menteri, Tunku Abdul Rahman, menegaskan bahawa semua negeri dalam Malaysia akan menikmati taraf yang sama. Di bawah konsep Malaysia ini tidak ada negeri yang akan menjadi tanah jajahan, bahkan tidak akan ada negeri yang dipanggil Persekutuan Tanah Melayu kerana tempatnya digantikan oleh sebuah negara yang bergabung akan mempunyai taraf yang sama dan mengekalkan kuasa-kuasa tempatan seperti yang akan dipersetujui oleh negeri-negeri itu.

Usul ini telah diluluskan oleh Dewan Rakyat pada 18 Oktober 1966. Ucapan Perdana Menteri, Tunku Abdul Rahman itu telah menjadi kenyataan pada 16 September 1963 apabila gagasan ini diisytiharkan dengan rasminya dalam bentuk yang dikenali sebagai Persekutuan Malaysia.

Sumber : Arkib Negara Malaysia

Standard
un-logo-800px
Sejarah

Bangsa-Bangsa Bersatu Di Beritahu Secara Rasmi Tentang Penubuhan Negara Baru Malaysia

17 September 1963 – Pada tahun 1963, Bangsa-bangsa Bersatu dengan rasminya diberitahu tentang penubuhan negara baru Malaysia. Perwakilan Malaysia ke Bangsa-bangsa Bersatu yang dulunya Perwakilan Malaya telah menghantar surat kepada Setiausaha Agung Bangsa-bangsa Bersatu, U Thant tentang perubahan tersebut.

u thant

Setiausaha Agung Bangsa-bangsa Bersatu – U Thant

Malaysia juga telah menghantar bendera baru negara kepada Bangsa-bangsa Bersatu untuk dikibarkan di Ibu Pejabat Bangsa-bangsa Bersatu bersama-sama dengan bendera 110 negara anggota yang lain. Setiausaha Agung Bangsa-bangsa Bersatu En. U Thant mengumumkan beliau telah menghantar salinan-salinan Laporan Malaysia kepada semua negara anggota Bangsa-bangsa Bersatu.

Laporan tersebut tentang tinjauan pendapat rombongan Bangsa-bangsa Bersatu yang telah menyiasat hasrat rakyat di Sabah dan Sarawak serta mendapati seluruh rakyat di kedua negeri itu bersetuju dan menyokong penubuhan Malaysia tersebut.

Berdasarkan laporan tersebut Bangsa-bangsa Bersatu mengakui dan mengesahkan penubuhan Malaysia bagi menggantikan Malaya, walaupun ditentang oleh Indonesia dan Filipina.

Sumber : Arkib Negara Malaysia

Standard
sabah_hari_malaysia-800px
Sejarah

Pengisytiharan Penubuhan Malaysia

16 September 1963 – Pengisytiharan Penubuhan Malaysia telah diadakan oleh Perdana Menteri Persekutuan Tanah Melayu, YTM Tunku Abdul Rahman Putra di Stadium Merdeka, Kuala Lumpur pada tahun 1963. Gagasan penubuhan Malaysia telah dicetuskan oleh Tunku Abdul Rahman semasa berucap kepada Persatuan Wartawan Asing dalam persidangan Foreign Correspondent Association of Southeast Asia di Singapura pada 27 Mei 1961.

Penubuhan Malaysia dijadualkan pada 31 Ogos 1963 setelah perjanjian di antara wakil daripada Sarawak, Sabah, Singapura dan Malaya ditandatangani di London pada 9 Julai 1963. Namun begitu, tarikh ini terpaksa ditunda setelah mendapat tentangan daripada Filipina dan Indonesia.

hari malaysia

Pada 31 Julai 1963, persetujuan dicapai oleh Persekutuan Tanah Melayu, Filipina dan Indonesia bahawa Setiausaha Agung Bangsa-Bangsa Bersatu, U-Thant atau wakil perlu meninjau sokongan daripada rakyat di negeri-negeri Borneo. Wakil Bangsa-Bangsa Bersatu selesai menjalankan tugas mereka pada 14 September 1963. Oleh itu, perisytiharan Malaysia tidak dapat dilaksanakan pada 31 Ogos 1963, sebaliknya diisytiharkan pada 16 September 1963 dan DYMM Yang di-Pertuan Agong telah menandatangani perisytiharan tersebut pada 29 Ogos 1963.

Pengisytiharan Penubuhan Malaysia pada hari ini dalam tahun 1963 bukan sahaja telah memerdekakan Singapura, Sabah dan Sarawak daripada British tetapi juga menunjukkan kelahiran sebuah negara baru di dunia.

Sumber : Arkib Negara Malaysia

Standard
Lee-KuanYew-Tunku-Abdul-Rahman-800px
Sejarah

Keputusan Menerima Percantuman Singapura Dan Persekutuan Tanah Melayu Oleh Rakyat Singapura

02 September 1962 – Keputusan Menerima Percantuman Singapura Dan Persekutuan Tanah Melayu Oleh Rakyat Singapura pada tahun 1962. Kerajaan Singapura menerima keputusan undi terbanyak dari rakyat yang bersetuju Singapura dengan Persekutuan Tanah Melayu dicantumkan.

Pungutan suara ini dibuat berikutan dengan cadangan Perdana Menteri Persekutuan Tanah Melayu, Y.T.M Tunku Abdul Rahman Putra untuk mengadakan persefahaman antara Britain dan rakyat di Wilayah Singapura, Sabah, Brunei dan Sarawak, pada Mei 1961. Cadangan yang dikemukakan oleh Tunku ini dikenali sebagai rancangan penubuhan Malaysia.

Sehubungan dengan ini beberapa persetujuan telah dicapai daripada perundingan-perundingan percantuman yang diadakan, tetapi sebelum keputusan muktamad dibuat pendapat rakyat hendaklah diperolehi. Keputusan pungutan suara yang diumumkan pada jam 11.15 di Dewan Badminton Singapura ini jelas membuktikan penerimaan rakyat Singapura terhadap rancangan percantuman Singapura dan Persekutuan Tanah Melayu. Ia juga bermakna Singapura memperolehi kemenangan cemerlang mengalahkan kaum komunis dan penyokongnya yang menyeru rakyat memberi undi kosong kepada cadangan tersebut.

Perdana Menteri Singapura, Encik Lee Kuan Yew menyifatkan keputusan ini sebagai ‘jelas dan muktamad’ daripada rakyat yang menghendaki percantuman dalam Malaysia. Kaum komunis dan penyokongnya hendaklah menerima kemahuan rakyat melalui undi yang bebas dan demokratik ini secara terbuka walaupun kepada mereka ianya merupakan satu hakikat yang berat untuk diterima. Encik Lee Kuan Yew juga menyatakan bahawa kerajaan telah berusaha sedapatnya untuk menjamin kedudukan rakyat Singapura dan merasa sukacita bahawa sebahagian besar rakyat Singapura menyokong usaha tersebut.

Dalam pungutan suara ini undi yang menyokong usul percantuman kerajaan ialah 71% berbanding 23% undi kosong. Keputusan ini akan dihantar kepada Jawatankuasa Bangsa-Bangsa Bersatu yang dianggotai oleh 17 negara. Setelah berbagai usaha diadakan Malaysia yang dianggotai oleh Tanah Melayu, Singapura, Sabah dan Sarawak diisytiharkan kewujudannya pada 16 September 1963.

Malangnya, setelah melalui berbagai rintangan dalam sebuah kerajaan dan pemerintahan, Singapura kemudiannya keluar dari Persekutuan Malaysia di pertengahan tahun 1965 akibat tindak tanduk beberapa orang pemimpin Singapura yang meletakkan perhubungan kedua negara dalam keadaan tegang dan genting.

Sessungguhnya pemberiaan hak rakyat untuk menentukan kerajaan dan pemerintah yang mereka pilih akan menjadi tidak bermakna andaikata sesetengah pemimpinnya bersikap tidak jujur di atas kepercayaan yang diberikan oleh rakyat.

Sumber : Arkib Negara Malaysia

Standard
sabah_hari_malaysia-800px
Sejarah

Pengisytiharan Penetapan Hari Malaysia Ditandatangani

29 Ogos 1963 – Pada tahun 1963, DYMM Seri Paduka Baginda Yang diPertuan Agong, Tuanku Syed Putra Ibni Almarhum Syed Hassan Jamalullail telah menandatangani pengisytiharan penetapan Hari Malaysia iaitu pada 16 September 1963.

Penetapan tarikh ini telah diputuskan oleh kerajaan Persekutuan berdasarkan beberapa perkara:

  1. Setiausaha Agong Bangsa-bangsa Bersatu, U Thant telah menyatakan bahawa ia menduga akan menyelesaikan tugas-tugasnya di Borneo menjelang 4 September 1963;
  2. Tarikh baru 16 September ini juga telah dipersetujui oleh kerajaan-kerajaan British, Singapura, Sabah dan Sarawak;
  3. Kerajaan Persekutuan tidak sekali-kali bertindak melanggar kata sepakat persetujuan Manila dengan penetapan tarikh baru itu;
  4. Peninjauan Bangsa-bangsa Bersatu di Borneo sekarang bukan menjadi syarat yang menentukan sama ada Malaysia akan wujud atau tidak. Kerajaan Persekutuan yakin rakyat Borneo mendukung Malaysia.

Kerajaan Indonesia dan Filipina telah diberitahu mengenai tarikh baharu Penetapan Hari Malaysia ini. Surat-surat pemberitahuan itu telah disampaikan melalui Duta Besar masing-masing di Kuala Lumpur.

Tindakan ini telah menunjukkan bahawa Kerajaan Persekutuan tidak melanggar Persetujuan Manila ataupun mungkir janji.

Ini adalah kerana Kerajaan Malaysia sekarang hanya mengisytiharkan tarikh Hari Malaysia, sedangkan Malaysia sebenar hanya akan wujud pada tarikh yang ditetapkan, setelah rundingan-rundingan dengan Kerajaan British dan Kerajaan-kerajaan Wilayah yang berkenaan diadakan.

Kerajaan Persekutuan telahpun menyatakan pada Kerajaan-kerajaan Filipina dan Indonesia tentang tujuannya untuk menubuhkan Malaysia pada 31 Ogos 1963, sebagaimana yang telah dipersetujui di London pada 9 Julai 1963.

Kerajaan-kerajaan Filipina dan Indonesia telah mengumumkan di dalam Persetujuan Manila bahawa mereka akan menyambut baik penubuhan Malaysia itu dengan syarat sokongan rakyat di Wilayah Borneo ditentukan oleh satu badan yang bebas.

Kerajaan Persekutuan begitu yakin bahawa sebahagian besar rakyat Sabah dan Sarawak mahu merdeka melalui Malaysia dan percaya bahawa hasil siasatan Bangsa-bangsa Bersatu akan memberikan pendapat yang sama.

Inilah faktor-faktor yang menyebabkan Hari Malaysia ditetapkan pada 16 September 1963.

Sumber : Arkib Negara Malaysia

Standard
merdeka-800px
Sejarah

Perjanjian Malaysia Disahkan

14 Ogos 1963 – Pada tahun 1963, Dewan Rakyat telah mengesahkan Perjanjian Malaysia. Usul mengenai perkara itu telah dibawa oleh Perdana Menteri, Tunku Abdul Rahman Putra.

Usul tersebut telah dibahaskan selama tiga hari di Dewan sehingga disahkan dengan 67 undi menyokong dan 18 menentang.

Usul Perjanjian Malaysia yang disahkan itu berbunyi :- “Bahawa Dewan ini dengan menyedari keinginan rakyat Sabah, Sarawak dan Singapura, untuk bergabung dalam Malaysia bersama negeri-negeri yang ada sekarang dalam Persekutuan, sesuai dengan perjanjian yang ditandatangani di London pada 9 Julai 1963, dengan ini mengesahkan perjanjian itu”.

Perjanjian di London itu merupakan persetujuan antara wakil-wakil Inggeris, Sabah, Sarawak, Singapura dan kerajaan Persekutuan Tanah Melayu mengenai pentingnya penubuhan Malaysia khususnya kepada 10 juta penduduk, negara-negara yang bakal menganggotainya.

Dalam ucapannya sebelum usul Perjanjian Malaysia disahkan, Tunku menegaskan bahawa Malaysia ditubuhkan berdasarkan hasrat untuk memelihara keamanan rantau ini.

Malaysia menggabungkan negeri-negeri kecil yang mempunyai kepentingan, cita-cita dan harapan yang sama menuju ke arah kebajikan serantau. Tunku juga menyuarakan harapan agar kelahiran Malaysia secara rasmi dapat dibuat pada 31 Ogos 1963.

Sumber : Arkib Negara Malaysia

Standard
Sejarah

Perjanjian Perdamaian Malaysia-Indonesia

11 Ogos 1966 – Pada tahun 1966, satu Perjanjian Perdamaian Malaysia-Indonesia telah ditandatangani di Istana Merdeka, Jakarta, Indonesia. Perjanjian ini membuka satu lembaran baru mengenai persahabatan dan persaudaraan antara kedua negara yang berjiran yang mempunyai perhubungan rapat sejak berkurun-kurun lamanya.

Pada upacara tersebut, Kerajaan Malaysia telah diwakili oleh Timbalan Perdana Menteri, Tun Abdul Razak manakala Indonesia diwakili oleh Tun Adam Malik, merangkap Menteri Luar Indonesia.

Perjanjian ini yang merupakan lanjutan dari sidang damai anjuran Thailand yang dibuat dalam usaha untuk menamatkan perbalahan antara kedua-dua negara akibat perselisihan faham tentang penubuhan Malaysia.

Rombongan dari Malaysia ini telah sampai ke Jakarta pada 10 Ogos 1966 dan telah disambut baik oleh rakyat Indonesia. Usaha pendamaian ini adalah usaha dan kerjasama kedua-dua negara yang berasal dari satu rumpun.

Hakikat jelas dinyatakan dalam mukadimah Perjanjian tersebut yang berbunyi seperti berikut:

“Kerana menyedari perlunya ada perhubungan rapat dan berbaik-baik di antara Indonesia dengan Malaysia dan mewujudkan suatu iklim yang boleh membawa kepada kerjasama di antara kedua buah negara, dalam semangat Perjanjian Manila dan persaudaraan di antara rakyat kedua buah negara yang mempunyai pertalian kuat dari segi sejarah dan kebudayaan dari zaman berzaman”.

kofrantasi malaysia indonesia

Tun Abdul Razak dan Tun Adam Malik

Kedua-dua pihak telah berbincang dan bersetuju dengan keempat-empat fasal yang terkandung dalam Perjanjian tersebut. Fasal-fasal tersebut adalah:

  • Kerajaan Malaysia bersetuju menyelesaikan masalah antara kedua negara dengan peluang kepada rakyat negeri Sabah dan Sarawak yang terlibat memilih secara demokrasi mengundi menentukan kedudukannya.
  • Kerajaan Republik Indonesia dan Malaysia bersetuju menyambung semula perhubungan diplomatik dan bertukar-tukar diplomat antara kedua buah negara secepat mungkin.
  • Kerajaan Republik Indonesia dan Malaysia bersetuju menamatkan rasa permusuhan antara satu sama lain secara langsung.
  • Perjanjian Perdamaian ini dikuatkuasakan pada tarikh ditandatangani.

Dengan termeterainya perjanjian ini, maka tamatlah perselisihan faham di antara kedua buah negara dan perhubungan persaudaraan tercantum semula.

Perjanjian ini juga telah menghidupkan semula Perjanjian Persahabatan yang terdahulu dibuat pada 17 April 1959 setelah terbeku beberapa ketika semenjak 1963.

Hasil dari perjanjian ini, pada 12 Ogos 1966, satu rombongan persaudaraan dari Republik Indonesia yang diketuai oleh Tun Adam Malik telah melawat Malaysia.

Rombongan beliau telah disambut dengan meriah oleh rakyat Malaysia. Ini melambangkan kemenangan dan kemesraan kedua-dua negara.

Sumber : Arkib Negara Malaysia

Standard
mat_salleh-800px
Sejarah

Mat Salleh Menyerang Pulau Gaya

09 Julai 1897 – Pada tahun 1897 Mat Salleh menyerang Pulau Gaya.  Serangan tersebut telah memusnahkan pusat pentadbiran Syarikat Inggeris Borneo Utara di Pulau Gaya, Sabah.

Serangan mengejut ini telah dilakukan pada jam 4.00 pagi dengan bantuan orang-orang Bajau dari Inanam dan Mengkabong.

Punca serangan ini adalah akibat dari cadangan pihak Inggeris yang ingin membina jalan raya, jalan keretapi dan talian telegraf menghubungi pantai Brunei dengan Pelabuhan Cowel.

Cadangan ini telah mengakibatkan rasa tidak puas hati rakyat Sabah kerana pihak Inggeris mengambil tanah dan mengenakan cukai yang tinggi ke atas mereka bagi menampung kos pembinaan tersebut.

Serangan Mat Salleh ini bukanlah yang pertama malah telah banyak serangan dilakukan terhadap pihak Inggeris antaranya pada tahun 1894 dan 1896 yang mana pihak Inggeris gagal mematahkan serangan-serangan tersebut.

Dalam peristiwa Mat Salleh menyerang Pulau Gaya ini, seluruh pusat pentadbiran syarikat ini musnah sama sekali dan kerugian ditaksirkan kira-kira $100,000 dolar Selat. Mereka juga menculik kerani perbendaharaan F. S. Neubronner sebagai tebusan.

Akibat daripada serangan tersebut Gabenor L. P. Beaufort dan Pengarah Urusan Cowie telah menemui Sultan Brunei untuk meminta pampasan dengan dakwaan bahawa sebahagian penyerang tersebut berasal daripada kawasan Sultan Brunei.

Hasil rundingan tersebut telah mengakibatkan pengurusan kawasan Mengkabong, Menggatal dan Api-Api diserahkan kepada Syarikat Inggeris Borneo Utara.

Setelah Mat Salleh menyerang Pulau Gaya, mereka telah memindahkan kubu mereka ke Soan di Labuk, kemudian ke Parachangan di Sugut. Pada November 1897 mereka telah menyerang dan membakar kawasan penempatan Syarikat Inggeris Borneo Utara di Ambong.

Setelah itu mereka berpindah dan membina kubu di Ranau. Pada 13 Disember 1897, Syarikat Inggeris Borneo Utara telah menghantar satu pasukan polis untuk menyerang Kubu Mat Salleh di Ranau bagi menghapuskan penentangan yang dilakukan oleh Mat Salleh.

Sumber : Arkib Negara Malaysia

Standard